Hef mikið verið að íhuga af hverju........

Ég ætla að láta verða af því að trúa ykkur fyrir leyndarmáli.  Ég hef borið það nokkuð lengi, eða alveg frá því að ég komst til vits og ára og fór að hugsa sjálfstætt.  En einhverra hluta hef ég ekki viljað segja frá því, veit ekki af hverju.  Einhver pempía ef til vill, eða ótti við að særa einhvern.  En hér kemur það loksins, og þá í tilefni þess að á morgunn er 1. des og jólasveinarnir fara að koma sér í bæinn allof snemma að vísu, því þeir eru jú bara þrettán, sumir segja níu.  En hvað um það.

Það sem ég vildi segja er að ég hef eiginlega aldrei skilið af hverju íslensku jólasveinarnir, þeir Giljagaur, Stekkjastaur og allir hinir íslensku jólasveinar klæðast rauðum búningum og bera hvít skegg eins og sankti kláus.  Þegar þeir koma niður af fjöllunum bera þeir þessi fáránlega rauðu klæði, sem ég er viss um að Grýla hefur aldrei nokkurntímann haft hugsun á að búa til, hvað þá þurfa að lita þetta allt í eldrauðum litum.

Ég gæti skilið það ef við hefðum bara inporterað Sankta Kláusi og það væri þá bara einn glaður jólakarl.  En nei aldeilis ekki, nú eru þeir þrettán þessir kumpánar rauðir á húð og hár.  Ég verð að segja að mér hefur alla tíð fundist þetta fáránlegt.  Og eftir því sem ég verð eldri því fáránlegra.

Íslensku hrekkjalómarnir eru ekkert líkir Sankta Kláusi.  Og það er viðurkennt þegar þeir koma, þá bregða þeir á leik og hrekkja fólk. Það gerir Sanktinn aldrei.

Hann er að vísu farin að drekka kóka kóla í gríð og erg, en meira hrekkjerí vinnur hann ekki.

Öðru máli gegnir um okkar gömlu þjóðlegu hrekkjalóma.

Þeir ærslast og hrekkja alla tíð.  Eigum við ekki bara að stefna á að vera sjálfum okkur samkvæm og heimta að jólasveinarnir okkar fari aftur í gömu fatadruslurnar sem Grýla gamla útbjó fyrir þá og að þeir hætti þessu nýmóðins jólaeftiröpun frá Evrópu?

En hér eru aðrir hrekkjalómar.

Þessi er ekki bara á jólum, hún er hrekkjalómur allan ársins hring.

Og henni dettur ýmislegt öðruvísi í hug, rétt eins og jólasveinunum.

Litla hrekkjusvínið hennar ömmu sín.

Hér er svo innlifaður söngur, fagur eins og fljóðið.

Auðvitað verður sú litla að gera alveg eins.  Vona bara að stóri bróðir sjái ekki myndirnar, hann verður æfur ef hann sér að þær hafa stolist í Ukuleleið hans. 

en nú er ekki langt í að mamma komi þá verður fjör.

Svo er það Ísafjörður í dag.

Fyrir fjallafólkið mitt og brottflutta.

Svo ætla ég á endanum að setja hér inn jólasveinakvæðið hans Jóhannesar úr Kötlum, svona til uppryfjunar fyrir þá sem fara að setja í skóinn eftir tæpan hálfan mánuð.  Þá er eins gott að vita í hvaða röð karlarnir koma. 

Segja vil ég sögu

af sveinunum þeim,

sem brugðu sér hér forðum

á bæina heim.

 

Þeir uppi á fjöllum sáust,

- eins og margur veit, -

í langri halarófu

á leið niður í sveit.

 

Grýla var þeirra móðir

og gaf þeim tröllamjólk,

en pabbinn Leppalúði,

- það var leiðindafólk.

 

Þeir jólasveinar nefndust,

- um jólin birtust þeir.

Og einn og einn þeir komu,

en aldrei tveir og tveir.

 

Þeir voru þrettán

þessir heiðursmenn,

sem ekki vildu ónáða

allir í senn.

 

Að dyrunum þeir læddust

og drógu lokuna úr.

Og einna helzt þeir leituðu

í eldhús og búr.

 

Lævísir á svipinn

þeir leyndust hér og þar,

til óknyttanna vísir,

ef enginn nærri var.

 

Og eins, þó einhver sæi,

var ekki hikað við

að hrekkja fólk og - trufla

þess heimilisfrið.

 

Stekkjarstaur kom fyrstur,

stinnur eins og tré.

Hann laumaðist í fjárhúsin

og lék á bóndans fé.

 

Hann vildi sjúga ærnar,

- þá var þeim ekki um sel,

því greyið hafði staurfætur,

- það gekk nú ekki vel.

 

Giljagaur var annar,

með gráa hausinn sinn.

- Hann skreið ofan úr gili

og skauzt í fjósið inn.

 

Hann faldi sig í básunum

og froðunni stal,

meðan fjósakonan átti

við fjósamanninn tal.

 

Stúfur hét sá þriðji

stubburinn sá.

Hann krækti sér í pönnu,

þegar kostur var á.

 

Hann hljóp með hana í burtu

og hirti agnirnar,

sem brunnu stundum fastar

við barminn hér og þar.

 

Sá fjórði, Þvörusleikir,

var fjarskalega mjór.

Og ósköp varð hann glaður,

þegar eldabuskan fór.

 

Þá þaut hann eins og elding

og þvöruna greip,

og hélt með báðum höndum,

því hún var stundum sleip.

 

Sá fimmti, Pottaskefill,

var skrítið kuldastrá.

- Þegar börnin fengu skófir

hann barði dyrnar á.

 

Þau ruku' upp, til að gá að

hvort gestur væri á ferð.

Þá flýtti 'ann sér að pottinum

og fékk sér góðan verð.

 

Sá sjötti, Askasleikir,

var alveg dæmalaus. -

Hann fram undan rúmunum

rak sinn ljóta haus.

 

Þegar fólkið setti askana

fyrir kött og hund,

hann slunginn var að ná þeim

og sleikja á ýmsa lund.

 

Sjöundi var Hurðaskellir,

- sá var nokkuð klúr,

ef fólkið vildi í rökkrinu

fá sér vænan dúr.

 

Hann var ekki sérlega

hnugginn yfir því,

þó harkalega marraði

hjörunum í.

 

Skyrjarmur, sá áttundi,

var skelfilegt naut.

Hann hlemminn o´n af sánum

með hnefanum braut.

 

Svo hámaði hann í sig

og yfir matnum gein,

unz stóð hann á blístri

og stundi og hrein.

 

Níundi var Bjúgnakrækir,

brögðóttur og snar.

Hann hentist upp í rjáfrin

og hnuplaði þar.

 

Á eldhúsbita sat hann

í sóti og reyk

og át þar hangið bjúga,

sem engan sveik.

 

Tíundi var Gluggagægir,

grályndur mann,

sem laumaðist á skjáinn

og leit inn um hann.

 

Ef eitthvað var þar inni

álitlegt að sjá,

hann oftast nær seinna

í það reyndi að ná.

 

Ellefti var Gáttaþefur,

- aldrei fékk sá kvef,

og hafði þó svo hlálegt

og heljarstórt nef.

 

Hann ilm af laufabrauði

upp á heiðar fann,

og léttur, eins og reykur,

á lyktina rann.

 

Ketkrókur, sá tólfti,

kunni á ýmsu lag. -

Hann þrammaði í sveitina

á Þorláksmessudag.

 

Hann krækti sér í tutlu,

þegar kostur var á.

En stundum reyndist stuttur

stauturinn hans þá.

 

Þrettándi var Kertasníkir,

- þá var tíðin köld,

ef ekki kom hann síðastur

á aðfangadagskvöld.

 

Hann elti litlu börnin

sem brostu, glöð og fín,

og trítluðu um bæinn

með tólgarkertin sín.

 

Á sjálfa jólanóttina,

- sagan hermir frá, -

á strák sínum þeir sátu

og störðu ljósin á.

 

Svo tíndust þeir í burtu,

- það tók þá frost og snjór.

Á þrettándanum síðasti

sveinstaulinn fór.

 

Fyrir löngu á fjöllunum

er fennt í þeirra slóð.

- En minningarnar breytast

í myndir og ljóð.

 

 

Jóhannes úr Kötlum
1899 - 1972

Megi allar góðar vættir vaka yfir ykkur og vernda.

Allur réttur áskilinn börnum skáldsins.

Athugasemdir

[Guðrún Emilía Guðnadóttir, 30.11.2009 kl. 21:26]

Svo sammála þér, en hér norðan heiða eigum við jólasveinana úr Dimmuborgum og þeir eru sko í gömlum ÍSLENSKUM fötum og eru svolítið hrekkjóttir.
Takk fyrir skemmtilegar myndir
Kærleik í kúlu
Milla

[Jónína Dúadóttir, 30.11.2009 kl. 22:50]

Börnin mín pældu mikið í þessu þegar þau voru lítil og komust að þeirri niðurstöðu að þeir yrðu auðvitað að eiga spariföt eins og allir aðrir... þetta væru jólafötin þeirra

[Jóna Kolbrún Garðarsdóttir, 30.11.2009 kl. 22:57]

Skemmtileg hugleiðing, um þá jólasveina.

[Sigrún Jónsdóttir, 1.12.2009 kl. 00:54]

Þú ert yndisleg kæra Ásthildur, takk fyrir mig

[Ragna Birgisdóttir (IP-tala skráð) 1.12.2009 kl. 07:27]

Hinir einu og sönnu jólasveinar taka fram þeim á Alþingi í gjörvileika og gáfum:)

[Dísa (IP-tala skráð) 1.12.2009 kl. 08:45]

Hjartanlega sammála. Hallærislegt að sjá karlana keifa í rauðu lánsbúningunum niður snjóþakið fjall, kannski í lagi að þeir séu eins og allir hinir tískumeðvitaðir og fái sér sparibúning til að fara á jólaball. En þeir eiga að vera í sauðalitunum eins og þeir voru. Þá eru þeir íslenskir jólasveinar. Leyfum ameríkönum að eiga kólasveininn. En mér finnast hrekkjusvínin okkar miklu skemmtilegri.

"Hrekkjusvínin" þín eru líka alltaf skemmtileg og ekki árstíðabundin.

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 1.12.2009 kl. 09:26]

Það væri gaman að vita hvenær við tókum upp sankta kláus hinn evrópska? ætli við höfum bara apað hann upp eftir ameríkönum?  Sammála okkar skrýtnu karlar eru miklu skemmtilegri, og svo eigum við líka Grýlu og Leppalúða og Jólaköttinn.  Þessi fjölskylda er miklu heimilislegri og nær okkur í sálinni en heilagur Nikulás.  Enda þegar ég ræddi við fararstjórann okkar í Serbíu, þar sem menn eru afar trúaðir þ.e. Gríska orthodoxkirkjan, þá kom í ljós að hver fjölskylda hefur sinn dýrðling sem þeir dýrka heima hjá sér.  Og þegar ég spurði fararstjórann um hans heimilisdýrðling, kom í ljós að það var einmitt heilagur Nikulás.  Ertu að tala um jólasveininn? spurði ég.  Já ég er að tala um hann, svaraði serbinn.  Og þá svona sveif gegnum huga minn, hve lítið væri oft gert úr þessum dýrðlingi í allskonar fyndnum uppákomum og kvikmyndum. 

Af hverju þarf fólk að stela jólasveininum? Jólasveinninn er eitt helsta átrúnaðargoð barnanna, börnin gegnum áratugina hafa gert hann ódauðlegan.  Svo það er synd að hann skuli ekki fá að vera hann sjálfur, heldur endurunninn upp úr dýrðlingum katólskunnar.  Okkar eru ekta og synir Grýlu og Leppalúða.  Það er skemmtilegt. 

[Hrönn Sigurðardóttir, 1.12.2009 kl. 09:35]

Góð hugmynd!

[Sigrún Aðalsteinsdóttir, 1.12.2009 kl. 11:22]

Ætli við sitjum ekki uppi með rauðklædda sveinka, enda auðveldara fyrir björgunarsveitir að finna þá, ef þeir hefðu nú einhvern tímann þörf fyrir aðstoð þeirra. Nú fara þeir víst út um allt á snjósleðum, þeim skaðræðistækum.

[Sigurður Hreiðar, 1.12.2009 kl. 11:52]

Ég er sömu skoðunar að þessi rauðklæddu jólasveinagrey sem segja hoh-hoh-hooo! eigi fátt skylt við sveinana okkar. Veit ekki hvaðan þeir komu nema það var varla af fjöllum ofan og ekki beint frá Amríku, held helst að þeir hafi komið frá Norðurlöndunum til okkar. Mamma gerði alltaf skilsmun á jólasveinunum -- sem voru okkar gömlu, góðu óféti -- og gúttunum, sem hún kallaði, og ég ætla að hún hafi þar íslenskað julegutten -- norska eða kannski frekar sænska, því hún hafði einhver vinatengst til Svíþjóðar.

Sennilega sitjum við uppi með þessi rauðklæddu jólasveinagrey sem segja hoh-hoh-hooo! Man þó að Þjóðminjasafnið gerði -- og gerir kannski enn -- tilraun til að endurgera okkar gömlu góðu óféti með því að láta leika þau íklædd einhverju mórauðu lopa- og vaðmálsdrasli, í þeirri röð sem jólasveinar Jóhannesar úr Kötlum komu til byggða hér í gamla daga.

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 1.12.2009 kl. 12:45]

Á sænsku kallar þessi rauðklæddu öðlingar jultomter, norsku julegutter og dönsku julemænd. Er hann ekki bara komin frá Serbíu hann heilagur Nikulás?  Veit ekki, en þeir ættleiddu hann ameríkanar og hafa notað hann í allskonar húmbúkk eins og þeirra er siður.  Meðal annars í augýsingar fyrir kóka kóla.  En það er gaman að spekulera í þessu og spá í hver allt þetta byrjaði, og jafnvel hvernig það endar. 

[Kidda (IP-tala skráð) 1.12.2009 kl. 17:51]

Íslensku jólasveinarnir eiga bara að vera í sínum gömlu fötum ekki með rauða húfur eða í rauðum fötum. Þeir eru alveg sér á báti og við megum ekki týna þeim.

Kókakóla sveinninn er í rauðu fötunum en hann er orðinn einkennandi fyrir sveinka sem kemur einu sinni en reyndar kemur hann á jóladagsmorgunn. Sem betur fer hefur ekki skapast hefð yfir jólagjöf þá líka.

Ég hef lengi safnað styttum að jólasveinum og snjókörlum og allir jólasveinarnir eru í rauðum fötum. Á reyndar 2 íslenska sveina. Hins vegar þegar ég var í Heidelberg hérna um árið þá voru þar jólasveinar, Sankti Nikulás en hann var í grænum fötum og svo var líka hægt að fá sveina í rauðum eða grænum skykkjum. Ég kann ekki almennilega við svoleiðis sveina. Held að þeir komi frá rétttrúnaðarkirkjunni að ég held í Rússlandi.

Knús í prakkarakúluna

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 1.12.2009 kl. 19:28]

 Grænir jólasveinar Kidda mín, ja hérna hér

[JEG, 1.12.2009 kl. 23:25]