Bændablaðið er eitt af mínum uppáhalds.

Bændablaðið er eitt af mínum uppáhaldsblöðum.  Ég las þessa grein í nýjasta blaðinu, og varð satt að segja dálítið klumsa.  Ég hef líka ýmislegt við hana að athuga, ég ætla að setja það inn hér á eftir. Þið verðið að afsaka hvað þetta er langt hjá mér. En mér er dálítið mikið fyrir út af þessu, þar sem ég er einlægur fylgjandi heimaslátrun og verkefninu”Beint frá býli” eða “Frá haga til maga”.

 

Hér er greinin.

  

Er heimaslátrun forsenta heimavinnslu ?

  

Mikið hefur verið rætt um heimavinnslu afurða á bændabýlum nú á liðnlum vikum. Því miður hefur sú umræða einkennst af því að lagt hefur verið samasem merki á milli heimavinnslu og heimaslátrunar.  Þarna eru á ferðinni ólíkir hlutir og þær reglur sem gilda um slátrun að mörgu leyti mun flóknari og erfiðari í framkvæmd heldur en t.d. reglur um kjörvinnslu.  Nægir þar t.d. að nefna að gerð er sú eðlilega og sjálfsagða krafa að dýralæknar séu viðstaddir slátrun til að tryggja að einungis kjöt af heilbrigðum dýrum komist á borð neytenda. Kjöt sem kemur frá vinðurkenndu sláturhúsi og er selt til heimavinnslu er því heilbrigt og ómengað.  Ef um heimaslátrun er að ræða er enginn trygging fyrir þessu, eða a.m.k. misgóð trygging, því ekki eru allir vertakar við heimaslátrun með menntun dýralækna!

Þegar kemur að vinnslu kjötafurða er ekki gerð krafa um að eftirlitsaðilar séu viðstaddir vinnslu en vinna þarf eftir viðurkenndu gæðakerfi, og einungis vinna úr kjöti sem hefur verið stimplað af dýralækni.

Í síðasta Bændablaði er vitnað í verktaka sem vinnur við heimaslátrun, eða gefur sig allavega út fyrir það. Í greininni er einnig sagt að heimaslátrað kjöt megi ekki setja á markað vegna þess að aðbúnaður við slátrunina sé óviðeigandi.  Er þetta óeðlileg krafa ? Er ekki eðlilegt að kjöt sem sett er á markað hafi verið unnið við viðunandi aðstsæður ?  Sagt er að mikill áhugi sé á að slakað verði á reglum svo auðveldara verði fyrir bændur og verktaka þeirra að sinna heimaslátrun. Í greininni er einnig bent á að sláturkostnaður fullbúins sláturhúss, sem uppfyllir allar reglur til slátrunar og sölu kjöts á innlenda sem erlenda markaði sé 105 kr. Kg. sem samsvarar 1.575 kr. Á lambið.  Þetta getur varla talist eðlilegur samabnurður, þarna er verið að bera saman hina marfrægu ávexti epli og appelsínur, sem eins og flestir vita eru gjörlólíkir.

Í sömu forsíðugrein og vitnað er til hérað ofan, kemur fram að áhugi sé hjá bændum í heilu sveitunum að taka sig saman um að byggja og reka sláturhús, sem þeir myndu vinna í. Rétt er aðbenda á að svona var þetta. Það var sláturhús í hverri sveit, jafnvel fleiri en eitt og fleiri en tvö.  Þar unnu bændur við slátrun og frágang afurða.  Víða geta bændur fengið vinnu í sláturhúsum, en áhuginn er takmarkaður.

Því miður fór það reyndar svo að fjölmörg þessara litlu sláturhúsa fóru í þrot og bændur, viðskiptavinir þeirra og oft eigendur, urðu fyrir þungum búsifjum.  Öðrum var lokað þegar rekstraraðilar sáu fram á að ekki var lengur grundvöllur fyrir rekstrinum.  Það var ekki fyrir forgögu stjórnvalda að þessum litlu sláturúsum var lokað og rekstri þeirra hætt. Eigendur þeirra sem í mjög mörgum tilfellum voru bændur tóku þessar ákvarðanir.  Rekstrinum var m.a. hætt vegna þess að ekki voru til fjármunir til endurnýjunar á húsakosti, vélum og tækjum þannig að ekki var hægt að uppfylla eðlilegar kröfur um aðbúnað og hollustuhætti og trygggja öryggi á heilnæmi afurðanna og erfitt að fá hæft starfsfólk til starfa.

Vel má vera að heimavinnsla afurða í sveitum sé góður kostur, en hafa verður í huga að aðstæður eru misjafnar og heimavinnsla hentar alls ekki öllum, eða alls staðar. Heimaslátrun kallar víðast hvar á allmiklar fjárefestingar svo hægt sé að uppfylla lágmakrskröfur, þótt ekki væri nema um urðun úrgangs, hreinlæti og eðlilegt eftirlit. Sláturleyfishafar hafa fullan skilning á vilja bænda til að auka tekjur sínar og eru að sjálfsögðu reiðubúnir til að selja bændum kjöt, eða verktökuslátrun eins og aðrir verktakar. Reglur verða uppfylltar og slátrunin fer farm við tryggar aðstæður sem tryggir best hag neytenda og bænda til framtíðar.  Lambakjötið getur eftir sem áður komið beint frá býlinu, rekjanleikinn er tryggður, en heimaslátrun er alls ekki forsenda heimavinnslu kjötafurða.

 

Forsenda þess að heimavinnsla afurða, ekki aðeins kjötafurða geti nokkurn tíman orðið arðbær er markaðsstarfið.  Byrja þarf á að finna markaðinn, finna kaupendur að afurðunum, skapa sérstöðu t.d. með ónverjulegum vörum, eða vörum sem hugsanlega eiga skírskotuní menningu eða sögu viðkomandi sveitar.  Selja söguna, selja ímyndina – það er þetta sem er forsenda heimasinnslu – ekki heimaslátrun.   

Grein endar.

  

 

Greinin er reyndar dálítið fyndinn að mínu mati.  Hér er alveg greinilegt að sláturhúsaleyfishafar eru farnir að ugga um sinn hag, og farnir að klóra í bakkann.  Við skulum líta nánar á ýmsar fullyrðingar hér;

 

                                                                       000

 

 Þarna eru á ferðinni ólíkir hlutir og þær reglur sem gilda um slátrun að mörgu leyti mun flóknari og erfiðari í framkvæmd heldur en t.d. reglur um kjörvinnslu.  Nægir þar t.d. að nefna að gerð er sú eðlilega og sjálfsagða krafa að dýralæknar séu viðstaddir slátrun til að tryggja að einungis kjöt af heilbrigðum dýrum komist á borð neytenda. Kjöt sem kemur frá vinðurkenndu sláturhúsi og er selt til heimavinnslu er því heilbrigt og ómengað.  Ef um heimaslátrun er að ræða er enginn trygging fyrir þessu, eða a.m.k. misgóð trygging, því ekki eru allir vertakar við heimaslátrun með menntun dýralækna!  

                                                                        000

Hér er hátt reitt til höggs.  Af hverju þurfa reglurnar að vera svona strangar við slátrun ? Heilbrigð dýr ? hvað með öll dýrin hreindýr, gæsir, rjúpur sem slátrað er upp um fjöll og fyrnindi ? er heilbrigði þeirra skoðað áður en veiðimaðurinn fer með þau til söluaðila ?  Eða gildir heilbrigðissjónarmiðið bara um þau dýr sem er slátrað í sláturhúsum ?Dýralæknar hvað, eru ekki dýralæknar á flestum stöðum á landinu, og hvað mælir á móti því að þeir bændur sem taka sig saman um að reka sláturhús, fái dýralækni til að vinna og fylgjast með heilbrigði dýranna. En ég segi umhyggja sláturhúsaleyfishafanna í þessu sambandi er í beinu sambandi við pyngju þeirra sjálfra.   

                                                                         000

Þegar kemur að vinnslu kjötafurða er ekki gerð krafa um að eftirlitsaðilar séu viðstaddir vinnslu en vinna þarf eftir viðurkenndu gæðakerfi, og einungis vinna úr kjöti sem hefur verið stimplað af dýralækni. 

                                                                      000

 Voila, nú má allt í einu treysta bændunum til að vinna eftir viðurkenndu gæðakerfi, vinnslan er allt annað mál en heilbrigði sláturdýra eða hvað ??Að mínu viti er mesta hættan á sýkingu einmitt í vinnslunni, salmonella og allskonar saurgerlar eru þar hættulegastir.  Svo að þar fauk út í buskann forsendan fyrir slátruninni á hættulausu svæði.   

                                                                      000

Í síðasta Bændablaði er vitnað í verktaka sem vinnur við heimaslátrun, eða gefur sig allavega út fyrir það. Í greininni er einnig sagt að heimaslátrað kjöt megi ekki setja á markað vegna þess að aðbúnaður við slátrunina sé óviðeigandi.  Er þetta óeðlileg krafa ?  

                                                                   000

Krafan er í sjálfu sér ekki óréttmæt, en hún er bara túlkuð fullþröngt, til að þóknast þeim sem nú hafa sláturleyfin.  Það hefur komið fram að allstaðar annarsstaðar í Evrópusambandinu er leyfð heimaslátrun.  Þessi túlkun er því stjórnvalda til að viðhalda kerfi sem komið hefur verið á og þarf að afnema.  

                                                                 000

Er ekki eðlilegt að kjöt sem sett er á markað hafi verið unnið við viðunandi aðstæður ?  Sagt er að mikill áhugi sé á að slakað verði á reglum svo auðveldara verði fyrir bændur og verktaka þeirra að sinna heimaslátrun. Í greininni er einnig bent á að sláturkostnaður fullbúins sláturhúss, sem uppfyllir allar reglur til slátrunar og sölu kjöts á innlenda sem erlenda markaði sé 105 kr. Kg. sem samsvarar 1.575 kr. Á lambið.  Þetta getur varla talist eðlilegur samaburður, þarna er verið að bera saman hina marfrægu ávexti epli og appelsínur, sem eins og flestir vita eru gjörlólíkir.   

                                                                     000

Hvaða epli og appelsínum er verið að blanda saman þarna.  Þetta er mismunur á slátukostnaði við heimaslátrun verktaka og svo sláturkostnaði leyfishafa.  Þeir hafa lengi makað sinn krók á kostnað bændanna.  Og komin tími til að hafa þarna meira frjálsræði.    

                                                                   000

 Í sömu forsíðugrein og vitnað er til hérað ofan, kemur fram að áhugi sé hjá bændum í heilu sveitunum að taka sig saman um að byggja og reka sláturhús, sem þeir myndu vinna í. Rétt er aðbenda á að svona var þetta. Það var sláturhús í hverri sveit, jafnvel fleiri en eitt og fleiri en tvö.  Þar unnu bændur við slátrun og frágang afurða.  Víða geta bændur fengið vinnu í sláturhúsum, en áhuginn er takmarkaður. Því miður fór það reyndar svo að fjölmörg þessara litlu sláturhúsa fóru í þrot og bændur, viðskiptavinir þeirra og oft eigendur, urðu fyrir þungum búsifjum.  Öðrum var lokað þegar rekstraraðilar sáu fram á að ekki var lengur grundvöllur fyrir rekstrinum.  Það var ekki fyrir forgögu stjórnvalda að þessum litlu sláturúsum var lokað og rekstri þeirra hætt. Eigendur þeirra sem í mjög mörgum tilfellum voru bændur tóku þessar ákvarðanir.  Rekstrinum var m.a. hætt vegna þess að ekki voru til fjármunir til endurnýjunar á húsakosti, vélum og tækjum þannig að ekki var hægt að uppfylla eðlilegar kröfur um aðbúnað og hollustuhætti og trygggja öryggi á heilnæmi afurðanna og erfitt að fá hæft starfsfólk til starfa.  

                                                              000

Jamm, þetta getur verið rétt að hluta til.  En ég man nú svo langt aftur að það var ýmislegt í gangi til að drepa niður þessi sláturhús.  Gamla SÍSveldið var ekki par ánægt með að bændurnir færu sjálfir að sjá um sína slátrun, koma sér undan okinu, slaferíinu sem viðgekkst á þessum tíma, þegar bændur lögðu inn sláturfé, og fengu ekki greitt nema hluta af innlögn sinni, dágóðum hluta var svo haldið eftir og menn fengu einu og hálfu ári seinna, sem uppót.  Menn fengu svo að taka út vörur í kaupfélaginu út á væntanlegar greiðslur.  Eru þessir viðskiptahættir í lagi ?  Ég segi nei, og von að bændurnir reyndu að komast undan okinu.  Ég man eftir sögusögnum sem var komið á kreik um músagang i sláturhúsi vestur á fjörðum.  Því fylgdi almannarómur sem sagði að þetta væri runnið undan rifjum SÍS til að láta loka sláturhúsinu. Ég man vel eftir þegar Verslun hér á Ísafirði, framsækinn ungur maður, vildi versla við bændurna sjálfa og kaupa beint frá þeirra sláturhúsi, að Kaupfélagið hér neitaði að selja kaupmanninum kjöt, eftir sláturtíðina, svo hann neyddist til að hætta þeirri verslun, svo er ekki von að einhversstaðar láti eitthvað undan við svoleiðis ástæður.  Menn ættu því að tala varlega um hvað hafi orsakað það að litlu sláturhúsin fóru á hausinn. Það var ekki vegna áhyggna af hollustuháttum eða áhuga á heilnæmi sem varð bændum að falli þarna, heldur eingöngu græðgi manna sem vildu hafa allt í sinni greip.  Það voru hér reglur í gangi að sláturhúsaleyfishafar fengu greitt fyrir að geyma kjöt og smjör, svo þeir voru ekkert ásæknir í að selja, því voru hér kjötfjöll og smjörfjöll, sem hrönnuðust upp.  Það er því ekki rétt, að stjórnvöld hafi verið saklaus af þessu.  Þau stóðu einfaldlega með SÍSveldinu, og settu reglurnar.   Svo kemur þessi dásamlegi kafli í lok greinarinnar:  

                                                                      000

Vel má vera að heimavinnsla afurða í sveitum sé góður kostur, en hafa verður í huga að aðstæður eru misjafnar og heimavinnsla hentar alls ekki öllum, eða alls staðar. Heimaslátrun kallar víðast hvar á allmiklar fjárefestingar svo hægt sé að uppfylla lágmarkskröfur, þótt ekki væri nema um urðun úrgangs, hreinlæti og eðlilegt eftirlit. Sláturleyfishafar hafa fullan skilning á vilja bænda til að auka tekjur sínar og eru að sjálfsögðu reiðubúnir til að selja bændum kjöt, eða verktökuslátrun eins og aðrir verktakar. Reglur verða uppfylltar og slátrunin fer fram við tryggar aðstæður sem tryggir best hag neytenda og bænda til framtíðar.  Lambakjötið getur eftir sem áður komið beint frá býlinu, rekjanleikinn er tryggður, en heimaslátrun er alls ekki forsenda heimavinnslu kjötafurða.

                                                                          000

  Það er nú einmitt það. Sumsé allt byggist á því að sláturleyfishafar fái áfram að okra á slátruninni, þá má leyfa bændunum að verka kjötið heima.  Við trygga aðstöðu og tryggja best hag neytenda og bænda til framtíðar.  Ekkert minna en það.

 Mig langar í þessu sambandi spyrja; hversu margir hafa dáið af völdum mengunar við heimaslátrun.  Og í því sambandi fyrst það er svona hættulegt að leyfa bændum að slátra heima, hvers vegna er þeim þá leyft að slátra heima yfir höfuð, mega þeir þá bara drepast og þeirra fjölskyldur ?Og ég segi nú bara; bændur þessa lands, haldið ótrauðir áfram að hamra á því að fá að fullnýta ykkar afurðir sjálfir.  Þetta með markaðin, ég er alveg viss um að það er ekki hörgull á fólki sem vill kaupa kjötið beint af býli.  Maður fær þá ef til vill almennilega sviðna hausa, og getur keypt vambir og vélundu aftur.Hvað varðar urðun, úrgangs, þá er ég viss um að það verður ekki vandamálið.  Ég vil allavega sjá að þarna verði meira frelsi og að bændur hér á landi búi ekki við meira helsi en kollegar þeirra annarsstaðar í Evrópu.  En eitt af aðalatriðum í mínum huga er samt að þá minnkar þessi hryllilegi flutningur á sláturdýrum milli landsfjórðunga, þar sem bæði er farið illa með dýrin, og líka mengun af völdum hlands og drullu sem lekur úr bílum yfir margar sauðfjárveikivarnargirðingar. Auk þess sem þessi ráðstöfun mun að öllum líkindum lengja sláturtímann og menn geta lengur keypt kjöt af nýslátruðu.  Og má ég líka benda á að það er nánast útilokað fyrir bændur sem langt eiga í sláturhús að vera með stórgripi til kjöteldis.   

Athugasemdir

[Jenný Anna Baldursdóttir, 20.11.2007 kl. 18:29]

Ásthildur, skamm, ég hef lítinn tíma, lol.  Þrælaði mér í gegnum þetta, þrátt fyrir að hafa zero áhuga á landbúnaðarmálum (veit það ég á að skammast mín).  Lesturinn er fróðlegur og ég nokkru nær.  Takk fyrir.

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 20.11.2007 kl. 18:53]

Lofa nokkrum myndum seinna í kvöld Jenný mín

[kidda, 20.11.2007 kl. 20:35]

Mér var sagt frá því í dag að hægt væri að panta kjöt beint af bónda á Austurlandi í gegn um netið. Veit ekkert meira en ætla mér að komast að því. Þessi sem sagði mér frá þessu hefur nokkrum sinnum pantað kjöt og segir hún það bæði vera gott og ódýrt.

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 21.11.2007 kl. 09:08]

Þú leyfir okkur ef til vill að fylgjast með Ólafía mín.