Uns dauðinn aðskilur.

Uns dauðinn aðskilur.  Þessi setning hefur af einhverjum orsökum hljómað mér í minni í dag.  Þegar fólk missir náinn vin eða ættingja, þá opinberast innihald þessarar setningar.  Við hugsum sjaldan út í hvað þetta þýðir, til dæmis þegar við giftum okkur og gefum þetta loforð.  Þá er þetta bara hluti af formúlu hjá prestinum.  Eitthvað sem maður jánkar án ábyrgðar. Maður gerir sér enga grein fyrir hversu endanlegt þetta er.

Ég hef líka leitt hugan að öllum þeim sem hafa fengið og munu fá heimsókn eins og ég, þar sem heimurinn hrynur allt í einu og tíminn stendur í stað.  Maður verður dofinn neitar að trúa því sem sagt er, verður svo reiður, og svo kemur söknuðurinn.  Er á einhvern hátt hægt að undirbúa okkur dauðlegt fólk um svona?  Málið er að ekkert okkar losnar alveg undan því að missa. 

Þegar ég missti móður mína, þá hafði ég tíma, við systkinin ákváðum að leyfa henni að eyða síðustu vikum og mánuðum heima með sín veikindi.  Við settum saman töflu þar sem hver og einn hafði sínu hlutverki að að gegna, við skiptum okkur niður á að elda og hugsa um hana.  Dauðinn kom hægt og hljótt, og þegar hún kvaddi, vorum við hjá henni ég og Geiri systursonur minn.  Ég tók ákvörðun um að leyfa henni að vera langt fram á dag í rúminu sínu og allir systkini og barnabörn gátu komið og átt með henni hljóða stund.  Þau höfðu tíma til að kveðja hana, bæði áður en hún fór, og svo eftir á.  Þau sem ekki áttu kost á að vera hjá henni síðustu stundirnar áttu greinilega mest bágt.  Því þau höfðu ekki getað verið hjá henni.

Ég missti lítinn bróður árið 1968.  Hann var aðeins 7. mánaða þegar hann dó.  Við mamma vorum óléttar saman og áttum góðar stundir saman að hekla og sauma barnaföt.  þar kynnstist ég mömmu sem vini, ég er alinn að mestu upp hjá ömmu minni á efri hæðinni en í sama húsi.  Bróðir minn hét líka Júlíus.  Það var virkilega sárt að missa hann og ég neitaði algjörlega að trúa því að hann væri farinn.  Meðan hann lá banaleguna á barnaspítala hringsins, þar sem hann hafði verið skorin upp og lokað aftur, vegna þess að krabbameinið sem var hans banamein var komið út um allt, neitaði ég að trúa því að hann myndi deyja. 

Í báðum þessum tilfellum fékk ég samt viðvörun og tíma til að sætta mig við það óhjákvæmilega.  Þegar slys ber að höndum, þá er allt annað uppi. 

Ég hef verið að hugsa undanfarna daga til foreldra og barna þeirra sem lent hafa í slysum.  Það er víst aldrei hægt að undirbúa mann undir svona.  En það gæti verið að það væri hægt að gera einhverskonar almennan undirbúning fyrir fólk.  Það sem ég er að meina er; að það er enginn leið að vita fyrirfram hverjir lenda í þessu.  En samt sem áður er það stór hluti fólks.  Ég sé fyrir mér að það væri hægt að hafa einhverskonar fræðslu um sorg og sorgarviðbrögð í skólum landsins.  Eitthvað sem undirbýr okkur undir það sem getur alltaf gerst.  Og ekki bara þá sem fyrir verða, heldur líka þá sem eru utanaðkomandi. 

Það eru ákveðin atriði sem eru sameiginleg þeim sem verða fyrir missi.  Það er líka til vitneskja um hvað kemur manni best í svoleiðis tilfelli.  Þessi þekking er öll til staðar og þekktar stærðir svona að mestu, þó sorgin sé auðvitað einstaklingsbundinn.  Þá eru samt sem áður ákveðin atriði sem eru svipuð. 

Að fæðast og deyja eru grundvallar atriði lífs okkar.  En samt sem áður er svo margt í kring um það algjört tabú.  Það er eins og við höldum að ef ekki er talað um hlutina gerist þeir ekki. 

Þegar slys verða, þá er það víst að presturinn er fenginn til að tilkynna nánustu fjölskyldunni um það.  En hvað svo?

Afar og ömmur og fjarskyldari ættingjar sem ef til vill eru viðkvæm eða veik, og missa mikið.  Hvar koma þau inn í dæmið.

Ég er heppin af því að ég trúi á framhaldslíf.  Eða ég veit að fólk lifir þó það fari héðan.  Fyrir því hef ég allmargar sannanir fyrir sjálfa mig.  Og er auk þess alin upp hjá afa sem sá og heyrði margt.  Og sagði mér sögur af því sem hann upplifði.  Meðal annars þegar hann fór í jarðarfarir, þá sá hann kirkjugesti og prestinn en handan við þau var hinn látni og aðrir ættingjar sem tóku á móti honum.  Hann gat þekkt látna ættinga af myndum eftir á.  Það má því segja að á einhvern hátt sé ég betur sett en margur sem ekki trúir á líf eftir jarðneskan dauða. 

Ég hef rætt við stúlku sem vann á líknardeild á spítala.  Hún sagði mér að það færðist ró yfir fólk þegar það vissi að nær drægi andláti.  Hún talaði um friðsæld og rósemi.  Ég veit líka að fólk sem drukknar hættir að vilja lifa.  Það bregst þannig við að það berst gegn hjálpinni.  Ég hef líka heyrt af fólki sem var við dauðans dyr, en kom aftur, það hefur lýst ferlinu sem það fór í, í áttina að ljósinu, en var kallað til baka, af því að tíminn var ekki kominn. 

Þó svo að segja megi að svona hlutir séu okkur ekki ofarlega í huga þegar við missum ástvin, þá samt sem áður hlýtur það að vera huggun og slá á mestu sorgina þegar til lengdar lætur.  Og ef svona reynslu er safnað saman og hún skoðuð og boðuð, og við undirbúinn þannig undir hið óhjákvæmilega þá hlýtur það að leggja grunn að betri líðan. 

Þetta er ef til vill óttalegt raus.  En má ekki færa fyrir því rök að þetta tvennt skipti okkur öll mestu máli.  Það er að fæðast og deyja?  Eitt er alveg víst að ekkert okkar kemst undan því.  Þetta er brautin sem við göngum öll.  Og það er mín staðfasta trú að okkur sé öllum markaður ákveðin tími, við förum ekki fyrr og ekki seinna en áætlað var.  Þó ég hafi þessa vitneskju er sorgin sár og söknuðurinn mikill.  Hvað þá með hina sem ekki trúa svona.  Ég held að ég sé allavega betur undirbúin að takast á við lífið með þessa vitneskju í farteskinu en sá sem ekki trúir því.

 

HÓTEL JÖRÐ

 

Tilvera okkar er undarlegt ferðalag.

Við erum gestir og hótel okkar er jörðin.

Einir fara og aðrir koma í dag

því alltaf bætast nýir hópar í skörðin.

 

 

Og til eru ýmsir sem ferðalag þetta þrá,

en þó eru margir sem ferðalaginu kvíða.

Og sumum liggur reiðinnar ósköp á,

en aðrir setjast við hótelgluggann og bíða.

 

 

En það er margt um manninn á svona stað

og meðal gestanna' er sífelldur þys og læti.

Allt lendir í stöðugri keppni' um að koma sér

og krækja sér í nógu þægilegt sæti.

 

 

En þó eru margir sem láta sér lynda það

að lifa' úti' í horni óáreittir og spakir,

því það er svo misjafnt sem mennirnir leita að

og misjafn tilgangurinn sem fyrir þeim vakir.

 

 

En mörgum finnst hún dýr þessi hóteldvöl

þó deilt sé um hvort hótelið sjálft muni græða.

En við sem ferðumst eigum ei annars völ,

það er ekki um fleiri gististaði að ræða.

 

 

 

Að vísu eru flestir velkomnir þangað inn

og viðbúnaður er gestirnir koma' í bæinn.

Og margir í allsnægtum una þar fyrst um sinn,

en áhyggjan vex er menn nálgast burtferðardaginn.

 

 

Þá streymir sú hugsun um oss sem ískaldur foss

að allt verði loks upp í dvölina tekið frá oss,

er dauðinn, sá mikli rukkari, réttir oss

reikninginn yfir það sem skrifað var hjá oss.

 

 

Þá verður oss ljóst að framar ei frestur gefst

né færi á að ráðstafa nokkru betur.

Því alls sem lífið lánaði dauðinn krefst

í líku hlutfalli' og Metúsalem og Pétur.

 

Texti: Tómas Guðmundsson

Eigið góðan dag mín kæru.  Og innilega takk fyrir allan hlýhug og fallegar hugsanir til mín og minna.  Það hjálpar mér ótrúlega mikið og er mér svo kært.  Fyrir það er ég innilega þakklát.